Trabzon Rum imparatorluğunun 15 Ağustos 1461 yılına kadar kısaca tarihidir,

KuruluÅŸ

Devletin kurucusu olan Aleksios Komnenos (1204-1222), Bizans Ä°mparatoru I. Andronikos Komnenos'un (1183-1185 arası hükümdar) oÄŸlu Manuel Komnenos ile Gürcü Kralı III. Giorgi'nin (1156–1184 arası hükümdar) kızı Rusudan'ın oÄŸludur. Bu akrabalık iliÅŸkisi, devletin kuruluÅŸunda Gürcü Kraliçesi Tamar’ın yardımlarının alınmasında etkili olmuÅŸtur. Aleksios Komnenos, Trabzon’u baÅŸkent yaparak Bizans Ä°mparatorluÄŸunun gerçek yasal varisinin kendisi olduÄŸunu ileri sürmüÅŸ, çift baÅŸlı kartal (aetos) armasını sembol olarak kullanmıştır.

Bizans Ä°mparatoru I. Andronikos Komnenos 1185 yılında tahttan indirilip öldürülmüÅŸtür. Gözlerine mil çekilen oÄŸlu Manuel ise bir süre sonra bu yaralardan ötürü öldü. Manuel’in karısı ve Trabzon Ä°mparatorluÄŸu'nun kurucuları olan Aleksios ile David’in annesi olan olan Rusudan, yeni imparator II. Ä°saakios Angelos'un (Angelos Hanedanından) hışmından korunmak maksadıyla Konstantinopolis’tan ayrılmıştır. Kesin olmayan kayıtlara göre Rusudan Gürcistan’a ya da Komnenos ailesinin memleketi olduÄŸu sanılan DoÄŸu Karadeniz kıyılarına gitti. Nitekim 1204’ten daha önce Trabzon merkezli yarı bağımsız bir Komnenos idaresinin varlığıyla ilgili bazı kanıtlar vardır.

Trabzon Ä°mparatorluÄŸu baÅŸlangıçta Gürcü sınırında Soterioupolis'ten Herakleia Pontike’ye kadar uzanan Kuzey Anadolu topraklarında hakimiyet kurmuÅŸtur. Bu bölge günümüz Türkiye’sinde Sinop, Ordu, Giresun, Trabzon, Bayburt, GümüÅŸhane, Rize, Artvin, Samsun illeriyle Kastamonu, Bartın ve Zonguldak ilerinin kıyı kesimini kapsamaktadır. Ä°mparatorluk, 13. yüzyılda Karadeniz’in karşı yakasındaki Kırım'da bulunan Cherson, Kerç ve onların hinderlandları Deniz ötesi anlamına gelen Perateia ismiyle bir vilayet haline getirilmiÅŸtir.

David Komnenos (1204-1214) önce Sinop, daha sonra I. Teodor Laskaris’in kurduÄŸu Ä°znik Ä°mparatorluÄŸu’nun sınır bölgesine kadar olan bütün Paphlagonia/Batı Karadeniz topraklarını alarak batı yönünde hızlı bir geniÅŸleme gerçekleÅŸtirmiÅŸtir. Fakat Sinop’un batısındaki topraklar 1206’da Laskaris’in eline geçerken, Sinop’un kendisi de 1214’te Anadolu Selçuklu sultanı Ä°zzeddin Keykavus tarafından ele geçirilmiÅŸtir.

Yükselme

Trabzon Ä°mparatorluÄŸu, en az Bizans kadar, Anadolu Selçuklu ve sonra Osmanlı Türkleri yanında Ä°talyan cumhuriyetlerinden özellikle Cenevizler ile sık ve çetin mücadeleler içinde olmuÅŸtur.

1258’de MoÄŸol Hülagü Han’ın BaÄŸdat yıkımı üzerine Trabzon, Ä°pek Yolu’nun batı terminali haline gelmiÅŸtir. MoÄŸol himayesi altında devam etmiÅŸ olan Ä°pek Yolu ticareti Trabzon ÅŸehrini ileri derecede zenginleÅŸtirmiÅŸtir.

MoÄŸol baÅŸkenti Karakurum’a kadar seyahat eden ünlü seyyah Marko Polo, Avrupa’ya 1295’te Trabzon yoluyla dönmüÅŸtür. III. Aleksios (1349-1390) döneminde dünyanın baÅŸlıca ticari merkezlerinden biri haline gelen Trabzon, büyük zenginliÄŸi ve sanatsal baÅŸarılarıyla tanınmıştır.

DoruÄŸa UlaÅŸma ve Ä°ç SavaÅŸ

Trabzon Ä°mparatorluÄŸu en kudretli konumuna II. Aleksios'nin (1297-1330) uzun hükümdarlığı döneminde eriÅŸmiÅŸtir. Ülke II. Aleksios döneminin sonlarından III. Aleksios'un (1349-1390) ilk yıllarına deÄŸin hanedan içi çekiÅŸmeler ve suikastlar ile çalkalanmıştır. Ä°mparatorluk, yaÅŸanan iç çekiÅŸmeler etkisi ile iç barışını ve eski ticari önemini kaybetmiÅŸtir.

Gerileme ve ÇöküÅŸ

III. Aleksios'dan sonra tahta geçen III. Manuel (1390-1416), aksak Timur ile Osmanlılar arasındaki mücadelede aksak Timur’un müttefiki olmuÅŸtur. Bu dönemde HacıemiroÄŸlu BeyliÄŸi, Kerasous kısa bir süre ele geçirmiÅŸtir.

OÄŸlu IV. Aleksios'ün (1417-1429) en yaÅŸlı kızı Maria, Bizans imparatoru VIII. Yannis Palaiologos'un dördüncü karısı olurken, Alexius öteki iki kızından birini rakipAkkoyunlu hükümdarı Cihan Åžah ve diÄŸerini Karakoyunlu hükümdarı Ali Bey’le evlendirmiÅŸtir. Yuannes IV, bu evliliklerden yardım görememiÅŸtir ve imparatorluÄŸu kısa zamanda Konstantinopolis ile aynı kaderi paylaÅŸmıştır.

Osmanlı sultanı II. Murad 1442’de Trabzon’u almak için deniz tarafından ilk teÅŸebbüsünü gerçekleÅŸtirmiÅŸ, ÅŸiddetli deniz fırtınalarının engellediÄŸi kara çıkarmasının yapılamayışı bu saldırıyı baÅŸarısız kılmıştır.

Fatih Sultan Mehmet’in Belgrat kuÅŸatmasının sürdüÄŸü 1456 yılında Osmanlı Devleti’nin Amasya valisinin yaptığı akında, Trabzon Ä°mparatorluÄŸu savaşı kazanmasına raÄŸmen pek çok esir vererek ağır bir haraç ödemeye de mecbur edilmiÅŸtir.

Nihai bir saldırı için müttefikleri ile harekete geçen Yuannes, eniÅŸtesi olan Akkoyunlu hükümdarı Uzun Hasan’ın oÄŸluyla kızını evlendirdirerek Fatih’ten beklediÄŸi karşı saldırıya karşı Uzun Hasan’ın desteÄŸini saÄŸlamaya çalışmış, Sinop (Ä°sfendiyar) ve KaramanoÄŸlu Türkmen beyleri ile Gürcistan kralından da olası bir Osmanlı taarruzuna karşı yardım sözleri almıştır. Yuannes'in 1458'te ölümünden sonra hükümdar olan kardeÅŸi David, Burgonya Dükü Philip'e 22 Nisan 1459 tarihinde bir mektup yazarak Türklere karşı bir kutsal birlik oluÅŸturmayı önermiÅŸtir. Trabzon'lu Alighieri 14 Kasım 1460'da Avrupa turuna çıkıp bu fikri olgunlaşırmayı denemiÅŸ, dahası olumlu cevap da almıştır ama bu birlik gerçekleÅŸemeden Trabzon düÅŸmüÅŸtür.

Bu arada II. Murad'ın daha önce kardeÅŸine yüklemiÅŸ olduÄŸu haracı kaldırmasını dile getiren talebinin Konstantinopolis’e ulaÅŸmasına yanıt 1461'de Fatih Sultan Mehmed’in Bursa’dan harekete geçmesiyle verilmiÅŸtir. Uzun Hasan’ın tarafsız kaldığı ağır ablukaya ÅŸehir bir ay dayanabilerek, 15 AÄŸustos 1461’de teslim olmuÅŸtur.

Trabzon Ä°mparatorluÄŸu Hükümdarları

Trabzonlu David Komnenos